Black Holes: બ્લેક હોલ ગાઢ અવકાશી પદાર્થો છે, જેનું ગુરુત્વાકર્ષણ એટલું મજબૂત છે કે તેઓ કોઈપણ વસ્તુની તો વાત છોડો કોઈ પ્રકાશને પણ તેમાંથી છટકી શકતા નથી. બ્લેક હોલના ગુરુત્વાકર્ષણ પ્રભાવની મર્યાદા ઓળંગતી કોઈપણ વસ્તુ બ્લેક હોલમાં આવી જશે. આ ઊંડા, ગાઢ રહસ્યમય ખાડાની અંદર, જે જાય તે ફરી ક્યારેય દેખાશે નહીં.
બ્રહ્માંડમાં બ્લેક હોલ (Black Holes) અહીં અને ત્યાં વિશાળ રીતે ફેલાયેલા છે. કેટલાક બ્લેક હોલ આપણી આકાશગંગા જેવી આકાશગંગાઓમાં અવ્યવસ્થિત રીતે પથરાયેલા છે. અન્ય વિશાળ બ્લેક હોલ, જેને “સુપરમાસીવ” બ્લેક હોલ (supermassive black holes) કહેવાય છે, તે તારા વિશ્વોના કેન્દ્રોમાં આવેલા છે. તેમનું વજન આપણા સૂર્યના વજન કરતાં એક મિલિયનથી એક અબજ ગણું હોઈ શકે છે.
આ જાણીને તમે આશ્ચર્ય પણ ચોકી જશો
ખગોળશાસ્ત્રીઓ આટલું અંધારું અને આટલું મોટું કંઈક કેવી રીતે જોઈ શકે? એક ખગોળશાસ્ત્રી (astronomers), જે આપણા બ્રહ્માંડમાં બનેલા પ્રથમ સુપરમાસીવ બ્લેક હોલનો અભ્યાસ કરે છે. સમજો કે બ્લેક હોલ કેવી રીતે બને છે અને તેઓ કયા પ્રકારના ખગોળીય વાતાવરણમાં તે બને છે. અમે આપને જણાવીશું.
બ્લેક હોલના પ્રકાર | Types of Black Holes
ચાલો વાત કરીએ કે બ્લેક હોલ્સ તેમના જીવનની શરૂઆત કેવી રીતે થાય છે. બે પ્રખ્યાત વૈજ્ઞાનિકો, આલ્બર્ટ આઈન્સ્ટાઈન અને કાર્લ શ્વાર્ઝચાઈલ્ડે (Albert Einstein & Karl Schwarzschild) સૌપ્રથમ બ્લેક હોલનો વિચાર રજૂ કર્યો હતો.
તેઓએ વિચાર્યું કે જ્યારે કોઈ વિશાળ તારો મૃત્યુ પામે છે, ત્યારે તેનો કોર તેના પોતાના વજન હેઠળ તૂટી ન જાય ત્યાં સુધી સંકુચિત થતો રહેશે. આને આપણે ખગોળશાસ્ત્રીઓ ‘તારાકીય સમૂહ બ્લેક હોલ’ (stellar cluster Black Holes) તરીકે ઓળખીએ છીએ.
તારાઓની માસ બ્લેક હોલ આપણા સૂર્ય કરતા થોડા ગણા વધુ વિશાળ છે. જો કે, સુપરમાસીવ બ્લેક હોલ વધુ રહસ્યમય છે. તેઓ આપણા સૂર્ય કરતા લાખો ગણા ભારે છે.
કેટલાક વૈજ્ઞાનિકો માને છે કે સુપરમાસિવ બ્લેક હોલ (supermassive Black Holes) ઘણા તારાઓની એક સાથે અથડામણ અને પતનથી રચાયા હતા, જ્યારે અન્ય માને છે કે તેઓ અબજો વર્ષો પહેલા વધવા લાગ્યા હશે.
વધતા બ્લેક હોલ | Growing Black Holes
બ્લેક હોલ કેવો દેખાય છે? મોટેભાગે, તેઓ સક્રિય રીતે વધતા નથી, તેથી તેઓ અદ્રશ્ય છે. પરંતુ આપણે કહી શકીએ કે તેઓ ત્યાં છે જ. જેમ પૃથ્વી સૂર્યની આસપાસ ફરે છે તેમ તારાઓ હજુ પણ એકબીજાની આસપાસ ફરી શકે છે.
જ્યારે કોઈ વસ્તુ કોઈ અદ્રશ્ય વસ્તુની આસપાસ ખૂબ ઝડપથી પરિભ્રમણ કરી રહી હોય, ત્યારે વૈજ્ઞાનિકોને ખ્યાલ આવે છે કે મધ્યમાં એક વિશાળ બ્લેક હોલ હોવો જોઈએ.
આ બાબત આપણી સૌથી નજીકના સુપરમાસીવ બ્લેક હોલની છે, જે ગેલેક્સીના કેન્દ્રમાં સ્થિત છે – તમારાથી સુરક્ષિત રીતે લાખો માઈલ દૂર છે.
ભૂખ્યા બ્લેક હોલ ગેલેક્સીમાં આ વસ્તુ ખાઈ રહ્યા છે
આખરે અનેક લોકોને મનમાં એ પ્રશ્ન થઇ છે કે બ્લેક હોલ કેવી રીતે જીવંત રહે છે કે તે બ્રહ્માંડમાં શું ખાય છે? to અમને આપને જણાવીએ કે, ભૂખ્યા બ્લેક હોલ ગેલેક્સીમાં ગેસ ખાઈ રહ્યા છે, ત્યારે તે ગેસને ત્યાં સુધી ગરમ કરે છે જ્યાં સુધી તમે બ્લેક હોલની આસપાસ એક્સ-રે, ઓપ્ટિકલ લાઇટ અને ઇન્ફ્રારેડ લાઇટની ઝળહળતી રિંગ બનતી જોવા મળે નહીં. એકવાર તેના તમામ બળતણનો ઉપયોગ થઈ જાય, તે પછી પ્રકાશ ફરી જાય છે અને તે અદ્રશ્ય થઈ જાય છે.
બ્લેક હોલની આસપાસ રૂપરેખા
સૌથી પ્રસિદ્ધ ‘સફેદ રેખાઓ’ (white lines) પૈકીની એક ફિલ્મ ‘Interstellar’ માં બતાવેલ બ્લેક હોલની છબી છે. તે મૂવીમાં, તેઓ વાયુના સફેદ-ગરમ, ચમકતા રિંગ્સ બતાવવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યા હતા, જે સક્રિયપણે વિકસતા બ્લેક હોલમાં પડી રહ્યા છે.
વાસ્તવિક જીવનમાં આપણને આટલી નજીકથી જોવાનો મોકો નથી મળતો. વાસ્તવિક બ્લેક હોલની આસપાસની રિંગની શ્રેષ્ઠ છબી ઇવેન્ટ હોરાઇઝન ટેલિસ્કોપમાંથી આવે છે, જે વૈજ્ઞાનિકોને M87 નામની ગેલેક્સી (galaxy M87) ના કેન્દ્રમાં સુપરમાસીવ બ્લેક હોલ દર્શાવે છે. તે તમને અસ્પષ્ટ લાગે છે, પરંતુ આ ખરેખર દૂરથી લેવામાં આવેલી સૌથી સ્પષ્ટ છબી છે.
બ્રહ્માંડમાં ઘણા પ્રકારના બ્લેક હોલ છે. કેટલાક નાના અને અદ્રશ્ય હોય છે, અને કેટલાક વિશાળ કદમાં વૃદ્ધિ પામે છે, જે ગેલેક્સીની અંદરની કોઈ વસ્તુ ખાય છે. પરંતુ ચિંતા કરશો નહીં, બ્લેક હોલ ફક્ત બ્રહ્માંડની દરેક વસ્તુને ચૂસી શકતા નથી – આખરે બ્લેક હોલની નજીક કંઈ હશે નહીં જે તેમાં પડી શકે, અને તે ફરીથી અદૃશ્ય થઈ જશે.
दिलचस्प खबरों के लिए यहाँ क्लिक करे
हमारे यूट्यूब चैनल पर शॉर्ट्स देखने के लिए यहाँ क्लिक करे
Mount Abu જવાનો પ્લાન છે ? પહેલા જાણીલો ત્યાં કેવું છે વાતાવરણ ?
Unclaimed Deposit : લો બોલો.. બેંકોમાં કરોડો રૂપિયાનો કોઈ માલિક જ નથી !!
આ સ્ટ્રીટ વેન્ડરની ઓફરમાં છુપાયેલો મજેદાર ટ્વિસ્ટ, સોયા ચાપ – મટર પનીર થાળી માત્ર રૂ. 5માં
