China built outposts in Bhutan : ભૂટાન અને ચીન વચ્ચે સીમાઓનું ઔપચારિક સીમાંકન કરવા માટે ચાલી રહેલી વાટાઘાટો છતાં, ચીન ભૂટાનના ઉત્તર ભાગમાં આવેલી જાકરલુંગ ખીણમાં એકપક્ષીય બાંધકામ પ્રવૃત્તિઓ ચાલુ રાખે છે.
આ વિસ્તારની સેટેલાઇટ ઈમેજીસ પહેલા કરતાં વધુ સ્પષ્ટ લાગે છે કે થિમ્પુ પાસેના વિસ્તારમાં ચીન દ્વારા રજૂ કરાયેલા તથ્યોને સ્વીકારવા સિવાય કોઈ વિકલ્પ નથી. આ વિસ્તાર અરુણાચલ પ્રદેશને અડીને આવેલા ભૂટાનની પૂર્વ સરહદથી લગભગ 50 કિલોમીટર દૂર છે.
લંડન યુનિવર્સિટીના સ્કૂલ ઓફ ઓરિએન્ટલ એન્ડ આફ્રિકન સ્ટડીઝ (SOAS) ખાતે તિબેટીયન ઇતિહાસના નિષ્ણાત પ્રોફેસર રોબર્ટ બાર્નેટે જણાવ્યું હતું કે, “આ એક એવો કિસ્સો છે ચીન દ્વારા પશુપાલન પ્રથાઓ પર આધારિત વિસ્તાર પર દાવો કરવાનો, જે તાજેતરનો છે અગાઉ આવું ક્યારેય થયું નથી અને પછી તેઓએ એકપક્ષીય રીતે આ વિસ્તાર પર કબજો કર્યો, અને તેમાં ગામડાઓ, લશ્કરી બેરેક અને ચોકીઓ બનાવવાનું શરૂ કર્યું…”
તેમણે કહ્યું, “જાકરલુંગ બેયુલ ખેનપાજોંગ સાથે જોડાયેલું છે, જે ભૂટાનીઓ માટે એક મહત્વપૂર્ણ સાંસ્કૃતિક અને ધાર્મિક વિસ્તાર છે… તેથી, આ એક એવો કેસ છે જેમાં ચીને તાજેતરમાં શંકાસ્પદ રીતે એવા વિસ્તાર પર દાવો કર્યો છે કે જેનું ખૂબ જ સાંસ્કૃતિક મહત્વ છે. ઓછો શક્તિશાળી પાડોશી, અને તે એ પણ જાણે છે કે પાડોશી પાસે જવાબ આપવાના બહુ ઓછા વિકલ્પો છે…”
મેક્સરથી પ્રાપ્ત અહેવાલની તસવીરો દર્શાવે છે કે કેવી રીતે ચીને માત્ર બે વર્ષમાં જકરલુંગ ઘાટીમાં પોતાની હાજરી વધારી છે. ગયા અઠવાડિયે, 7 ડિસેમ્બરના ફોટોગ્રાફ્સ, ઓછામાં ઓછી 129 ઇમારતોનું બાંધકામ દર્શાવે છે જે રહેણાંક ક્વાર્ટર હોય તેવું જણાઈ રહ્યું છે, અને થોડે દૂર અન્ય વસાહતમાં ઓછામાં ઓછી 62 ઇમારતો ફોટોમાં દેખાય છે. ઑગસ્ટ, 2021માં ક્લિક કરવામાં આવેલા ફોટોગ્રાફ્સમાં જોઈ શકાય છે કે આમાંથી કોઈ પણ ઈમારતનું નિર્માણ થયું ન હતું.
ડેમિયન સિમોન, જેમણે ભૂટાનના પૂર્વ અને પશ્ચિમ ભાગોમાં ચીનના ઘૂસણખોરી વિશે વિસ્તૃત રીતે લખ્યું છે, “આ બાંધકામ પ્રવૃત્તિના માપદંડ જ સૂચવે છે કે આ ગામો માત્ર અલગ-અલગ ચોકીઓ નહોતા, બલ્કે તેઓ એક અવિભાજ્ય અંગ છે. વ્યાપક ઇકોસિસ્ટમ ચીનની પ્રાદેશિક મહત્વાકાંક્ષાઓને પ્રતિબિંબિત કરે છે”
China Invasion : આ નવી તસવીરો એવા સમયે સામે આવી છે જ્યારે ભૂટાને પોતાના વિસ્તારોમાં ચીનની ઘૂસણખોરીને હંમેશ માટે ખતમ કરવાના પ્રયાસમાં ચીન સાથેના સંબંધોમાં સુધારવાનો પ્રયાસ કર્યો છે.
આ વર્ષે ઓક્ટોબરમાં ભૂટાનના વિદેશ મંત્રી તાંડી દોરજી ચીનની મુલાકાતે ગયા હતા. ભૂટાનના વિદેશ મંત્રી આ પહેલા ક્યારેય ચીન ગયા ન હતા.
ઑક્ટોબરમાં જ વડાપ્રધાન લોટે શેરિંગે કહ્યું હતું કે, “આશા છે, ટૂંક સમયમાં સરહદ દોરવામાં આવશે – આ બાજુ ભૂટાન, તે બાજુ ચીન… અત્યારે અમારી પાસે તે નથી… “
ભૂટાનના પ્રદેશોમાં ચીનના વિસ્તરણ અંગે ભારતની તાત્કાલિક ચિંતાઓ અમુ ચુ નદીની ખીણ સાથે સંબંધિત છે, જે ડોકલામ ઉચ્ચપ્રદેશને અડીને છે.
ડોકલામમાં મડાગાંઠથી, ચીને ઘાટીના કિનારે ઓછામાં ઓછા ત્રણ ગામો બાંધ્યા છે. દક્ષિણમાં ચીન દ્વારા કોઈપણ વિસ્તરણ ભારતમાં ખતરાની ઘંટડી વગાડશે કારણ કે તેનો અર્થ સિલિગુડી કોરિડોરની નજીક ચીનની હાજરી હશે. સિલીગુડી કોરિડોર એ સાંકડો કોરિડોર છે જે ભારતના ઉત્તરપૂર્વીય ભાગોને દેશના બાકીના ભાગો સાથે જોડે છે. ભારતીય સેનાએ ઘણી વખત કેન્દ્ર સરકારને સ્પષ્ટપણે કહ્યું છે કે ચીન એક રેખાની નજીક આવી રહ્યું છે જેને ક્યારેય ઓળંગવા દેવી જોઈએ નહીં.
ભૂતકાળમાં ભૂટાનની સુરક્ષાની બાંયધરી આપનાર ભારત માટે આ ખૂબ જ ચિંતાનો વિષય છે કે ચાલી રહેલી મંત્રણાને કારણે આ ક્ષેત્રમાં ભૌગોલિક-વ્યૂહાત્મક પુનર્ગઠન થઈ શકે છે.
ક્લાઉડ અર્પીના જણાવ્યા અનુસાર, “ભુટાન ધીમે ધીમે ચીનની વ્યૂહાત્મક ભ્રમણકક્ષા તરફ આગળ વધી રહ્યું છે અને ભારત અને ભૂટાન વચ્ચે નવા સુરક્ષા કરાર પર હસ્તાક્ષર કર્યા સિવાય ભારત તેના વિશે ઘણું કરી શકતું નથી…”
“ભારત અને ભૂટાનના રાજા માટે આ મુશ્કેલ પરિસ્થિતિ છે…”
