કોચિંગ સેન્ટરના નવા નિયમો શા માટે છે ખાસ; પ્રવેશથી લઈને ફીમાં શું બદલાવ આવશે?

Coaching Center Guidelines: કેન્દ્રીય શિક્ષણ મંત્રાલયે દેશમાં કોચિંગ સિસ્ટમને લઈને મોટો નિર્ણય લીધો છે. મંત્રાલયે કોચિંગ સંસ્થાઓ માટે વિગતવાર માર્ગદર્શિકા જારી કરી છે. માર્ગદર્શિકામાં ઘણી મહત્વપૂર્ણ બાબતો કહેવામાં આવી છે, જેમાં 16 વર્ષથી ઓછી વયના વિદ્યાર્થીઓને કોચિંગ સેન્ટરોમાં દાખલ ન કરવા, સંસ્થાઓ દ્વારા ગેરમાર્ગે દોરનારા વચનો ન આપવા અને રેન્ક અથવા સારા માર્ક્સની ગેરંટી ન આપવાનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે.

અનેક ફરિયાદો મળ્યા બાદ લેવાયો નિર્ણય

વિદ્યાર્થીઓની આત્મહત્યાના વધતા જતા કિસ્સાઓ, કોચિંગ સેન્ટરો (Coaching Center) માં આગની ઘટનાઓ અને સુવિધાઓના અભાવ તેમજ તેમને અનુસરવામાં આવતી શિક્ષણ પ્રણાલી અંગે ચિંતા વ્યક્ત કરતી ફરિયાદો મળ્યા બાદ આ નિર્ણય લેવામાં આવ્યો છે.

• ચાલો જાણીએ કે કોચિંગ સંસ્થાઓ માટે સરકારે શું નિર્ણય લીધો છે?
• આ કેમ કરવામાં આવ્યું?
• કોચિંગ સેન્ટરોને શું માર્ગદર્શિકા આપવામાં આવી હતી?
• આનો ભંગ થશે તો શું પગલાં લેવાશે?

કોચિંગ સંસ્થા (Coaching Center) ઓ માટે સરકારે શું નિર્ણય લીધો છે?

કેન્દ્રીય શિક્ષણ મંત્રાલય હેઠળના ઉચ્ચ શિક્ષણ વિભાગે દેશભરમાં કાર્યરત કોચિંગ સેન્ટરો માટે માર્ગદર્શિકા જારી કરી છે. ‘ગાઇડલાઇન્સ ફોર રજિસ્ટ્રેશન એન્ડ રેગ્યુલેશન ઓફ કોચિંગ સેન્ટર્સ 2024′ નામની માર્ગદર્શિકામાં ઘણી મહત્વપૂર્ણ બાબતોનો ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે.

તેમાં જણાવેલ ઉદ્દેશ્યો કોઈપણ અભ્યાસ કાર્યક્રમ, સ્પર્ધાત્મક પરીક્ષાઓ અથવા શૈક્ષણિક સહાય માટે વિદ્યાર્થીઓને વધુ સારું માર્ગદર્શન અને સહાય પૂરી પાડવાનો છે.

કોચિંગ, કોચિંગ સેન્ટર અને ટ્યુટરની વ્યાખ્યા

માર્ગદર્શિકાની સાથે કોચિંગ, કોચિંગ સેન્ટર અને ટ્યુટરની વ્યાખ્યા પણ નક્કી કરવામાં આવી છે. 50 થી વધુ વિદ્યાર્થીઓને શિક્ષણની કોઈપણ શાખામાં ટ્યુશન, સૂચના અથવા માર્ગદર્શન કોચિંગ ગણવામાં આવશે.

જો કે, તેમાં કાઉન્સેલિંગ, સ્પોર્ટ્સ, ડાન્સ, થિયેટર અને અન્ય સર્જનાત્મક પ્રવૃત્તિઓનો સમાવેશ થતો નથી.

કોચિંગ આપવા માટે કોઈપણ વ્યક્તિ દ્વારા સ્થાપિત, સંચાલિત અથવા સંચાલિત કેન્દ્રને ‘કોચિંગ સેન્ટર’ | Coaching Center તરીકે ગણવામાં આવશે.

આ કેન્દ્રો શાળા, કોલેજ અને યુનિવર્સિટી કક્ષાએ વિદ્યાર્થીઓને કોઈપણ અભ્યાસ કાર્યક્રમ અથવા સ્પર્ધાત્મક પરીક્ષાઓ અથવા શૈક્ષણિક સહાય માટે કોચિંગ આપવા માટે 50 થી વધુ વિદ્યાર્થીઓ માટે હોવા જોઈએ.

‘ટ્યુટર’ નો અર્થ એવી વ્યક્તિ થાય છે જે વિદ્યાર્થીઓને કોચિંગ સેન્ટરમાં માર્ગદર્શન આપે છે અથવા તાલીમ આપે છે. આમાં ખાસ ટ્યુશન આપનાર શિક્ષકનો પણ સમાવેશ થાય છે.

માર્ગદર્શિકા શું કહે છે?

પ્રથમ માર્ગદર્શિકામાં કોચિંગ કેન્દ્રોની નોંધણી સંબંધિત સૂચનાઓ છે. આમાંના કેટલાક મહત્વપૂર્ણ છે જેમ કે-

કોઈ પણ વ્યક્તિ કોચિંગ સેન્ટરની નોંધણી કર્યા બાદ જ કોચિંગ પૂરું પાડશે અથવા કોચિંગ સેન્ટરની સ્થાપના, સંચાલન અથવા સંચાલન અથવા જાળવણી કરશે.

ત્રણ મહિનાના સમયગાળામાં નોંધણી માટે અરજી કરવી આવશ્યક છે.

રજિસ્ટર્ડ કોચિંગ સેન્ટરે (Coaching Center) નોંધણીની સમાપ્તિની તારીખના બે મહિના પહેલાં નોંધણી પ્રમાણપત્રના નવીકરણ માટે અરજી કરવી આવશ્યક છે.

કોચિંગ સેન્ટરોની નોંધણીની સુવિધા માટે સરકાર એક વેબ પોર્ટલ બનાવશે.

નોંધણી માટેની શરતો

સરકારે તેની માર્ગદર્શિકામાં કોઈપણ કોચિંગ સેન્ટરના રજિસ્ટ્રેશન માટે ખાસ શરતો મૂકી છે. જેમ-

કોઈ પણ કોચિંગ સેન્ટર સ્નાતકો (ગ્રેજ્યુટ) કરતાં ઓછા લાયકાત ધરાવતા ટ્યુટરને નિયુક્ત કરશે નહીં.

કોચિંગ સેન્ટર (Coaching Center) માં પોતાની નોંધણી કરાવવા માટે વાલીઓ અથવા વિદ્યાર્થીઓને કોઈ ભ્રામક વચનો અથવા રેન્ક અથવા સારા ગુણની ગેરંટી આપવામાં આવશે નહીં.

16 વર્ષથી ઓછી ઉંમરના વિદ્યાર્થીની નોંધણી કરવી નહીં અથવા માધ્યમિક શાળાની પરીક્ષા પછી જ વિદ્યાર્થીની નોંધણી કરવી.

કોચિંગની ગુણવત્તા, સુવિધાઓ અને વિદ્યાર્થીઓના પરિણામો સંબંધિત કોઈપણ દાવાઓ અંગે કોઈ ભ્રામક જાહેરાતો કરવી  નહીં.

કોઈપણ શિક્ષક અથવા વ્યક્તિની સેવાઓનો લાભ લેશે નહીં કે જેને કોઈપણ ગુના માટે દોષિત ઠેરવવામાં આવ્યા હોય.

કોચિંગ સેન્ટર (Coaching Center) ની ટ્યુટરની લાયકાત, અભ્યાસક્રમ પૂર્ણ કરવાનો સમયગાળો, હોસ્ટેલની સુવિધાઓ (જો કોઈ હોય તો) અને ફી, કોચિંગ લેતા વિદ્યાર્થીઓની સંખ્યા અને ઉચ્ચ શૈક્ષણિક સંસ્થાઓમાં પ્રવેશ મેળવવામાં આખરે સફળ થયેલા વિદ્યાર્થીઓની સંખ્યા વગેરેની અપડેટ વિગતો આપતી વેબસાઇટ બનશે.

ફી વિશે શું છે માહિતી ?

માર્ગદર્શિકામાં, સરકારે કોચિંગ સંસ્થાઓમાં વિદ્યાર્થીઓ પાસેથી વસૂલવામાં આવતી ફી પર પણ ભાર મૂક્યો છે. આ માટે ઘણી જોગવાઈઓ કરવામાં આવી છે, જેમ કે-

(1) વિવિધ અભ્યાસક્રમો માટે વસૂલવામાં આવતી ટ્યુશન ફી વાજબી અને તર્કપૂર્ણ હશે અને તેની રસીદો ઉપલબ્ધ કરાવવી પડશે

(2) કોચિંગ સેન્ટરો નોંધાયેલા વિદ્યાર્થીઓને કોઈપણ અલગ ફી વગર નોટ્સ અને અન્ય અભ્યાસ સામગ્રી આપશે.

(3) જો વિદ્યાર્થીએ કોર્સ માટે સંપૂર્ણ ચુકવણી કરી દીધી હોય અને તે નિર્ધારિત સમયગાળાની મધ્યમાં કોર્સ છોડી દે છે, તો વિદ્યાર્થીને અગાઉ જમા કરેલી ફીમાંથી પ્રો-રેટાના આધારે 10 દિવસની અંદર બાકીની રકમ પરત કરવામાં આવશે.

જો વિદ્યાર્થી કોચિંગ સેન્ટર (Coaching Center) ની હોસ્ટેલમાં રહેતો હોય તો બાકીનો સમયગાળાની હોસ્ટેલ ફી અને મેસ ફી વગેરે પણ પરત કરવામાં આવશે.

(4) કોઈ પણ સંજોગોમાં, કોર્સના સમયગાળા દરમિયાન વચ્ચેથી ફીમાં વધારો કરવામાં આવશે નહીં.

અભ્યાસક્રમ અને વર્ગો વિશે શું?

માર્ગદર્શિકામાં સરકારે કોચિંગ સંસ્થાઓમાં અપાતી શિક્ષણની પદ્ધતિઓને પણ ધ્યાનમાં રાખી છે. આ માટે ઘણી જોગવાઈઓ કરવામાં આવી છે, જેમ કે-

કોચિંગ સેન્ટર નિર્ધારિત સમયમાં વર્ગો પૂર્ણ કરવાનો પ્રયાસ કરશે.

શાળાઓમાં અભ્યાસ કરતા વિદ્યાર્થીઓ માટે તેમની શાળા/કોલેજના સમય દરમિયાન કોચિંગ વર્ગો ચલાવવામાં આવશે નહીં.

અભ્યાસક્રમ અથવા વર્ગનું સમયપત્રક એવી રીતે બનાવવું જોઈએ કે વિદ્યાર્થીઓને આરામ કરવાનો અને અભ્યાસ માટે સ્વસ્થ થવાનો સમય મળે અને તેમના પર વધારાનું દબાણ ન સર્જાય.

કોચિંગ સેન્ટર એ સુનિશ્ચિત કરશે કે વિદ્યાર્થીઓ અને શિક્ષકોને સાપ્તાહિક રજા મળે.

સાપ્તાહિક રજા પછીના દિવસે કોઈ મૂલ્યાંકન કસોટી અથવા અન્ય કોઈ પરીક્ષા લેવામાં આવશે નહીં.

કોચિંગ સેન્ટરો એવી રીતે કોચિંગ ક્લાસ ચલાવશે કે તે કોઈપણ વિદ્યાર્થી માટે અતિશય ન હોય

દિવસમાં પાંચ કલાકથી વધુ ન હોય અને કોચિંગનો સમય ખૂબ વહેલો હોય કે સાંજે મોડો ના હોવા જોઈએ.

કોચિંગ સેન્ટરોને હવેથી શું કરવું પડશે?

માર્ગદર્શિકાની સાથે, કોચિંગ કેન્દ્રો માટે કેટલીક આચારસંહિતા પણ નક્કી કરવામાં આવી છે. –

દરેક વર્ગ અથવા બેચમાં નોંધાયેલા વિદ્યાર્થીઓની સંખ્યા સ્પષ્ટપણે પ્રોસ્પેક્ટસમાં નોંધાયેલી હોવી જોઈએ અને વેબસાઈટ પર પ્રકાશિત કરવી જોઈએ.

કોર્સના સમયગાળા દરમિયાન વર્ગ અથવા બેચમાં આવી નોંધણી વધારવામાં આવશે નહીં.

ઇજનેરી અને તબીબી સંસ્થાઓમાં પ્રવેશ માટેના વિકલ્પો ઉપરાંત, વિદ્યાર્થીઓને કારકિર્દીના અન્ય વિકલ્પો વિશે માહિતી પ્રદાન કરવી જોઈએ.

વિદ્યાર્થીઓ અને વાલીઓને જાગૃત કરવામાં આવશે કે કોચિંગ સેન્ટરમાં પ્રવેશ એ કોઈપણ રીતે મેડિકલ, એન્જિનિયરિંગ, મેનેજમેન્ટ, કાયદા વગેરે સંસ્થાઓમાં પ્રવેશ અથવા સ્પર્ધાત્મક પરીક્ષાઓમાં સફળતાની ગેરંટી નથી.

કોચિંગ સેન્ટરે (Coaching Center) મેન્ટલ હેલ્થ પ્રોફેશનલ્સ સાથે મળીને વિદ્યાર્થીઓના માનસિક સ્વાસ્થ્ય અંગે સમયાંતરે વિશેષ સત્રોનું આયોજન કરવું જોઈએ.

કોચિંગ સેન્ટર તેના દ્વારા આયોજિત મૂલ્યાંકન પરીક્ષાનું પરિણામ જાહેર કરશે નહીં.

માર્ગદર્શિકાનું ઉલ્લંઘન કરવામાં આવે તો શું થશે?

નોંધણીના નિયમો અને શરતો અથવા સામાન્ય શરતોના ઉલ્લંઘનના કિસ્સામાં,

કોચિંગને પ્રથમ વખત 25,000 રૂપિયા અને બીજી વખત 1,00,000 રૂપિયાનો દંડ ચૂકવવો પડશે.

પુનરાવર્તિત ઉલ્લંઘન અથવા ગુનાઓ નોંધણી રદ કરવામાં પરિણમશે.

કોચિંગ સેન્ટર (Coaching Center) દ્વારા રજિસ્ટ્રેશન કેન્સલ કરવા અથવા તેને રિન્યૂ કરાવવાનો ઇનકાર કરવાનો આદેશ 30 દિવસની અંદર એપેલેટ ઓથોરિટી સમક્ષ રજૂ કરી શકાય છે.

કેમ લેવામાં આવ્યો નિર્ણય?

સરકારે ગાઈડલાઈન કેમ બનાવવી પડી, શા માટે તેની જરૂર હતી, આ તમામ સવાલોના જવાબ પણ ગાઈડલાઈનમાં આપવામાં આવ્યા છે.

સરકારે કહ્યું કે, કોઈ નિર્ધારિત નીતિ અથવા નિયમનની ગેરહાજરીમાં, દેશમાં અનિયંત્રિત ખાનગી કોચિંગ કેન્દ્રોની સંખ્યા વધી રહી છે. આવા કેન્દ્રો દ્વારા વિદ્યાર્થીઓ પાસેથી વધુ પડતી ફી વસૂલવાની, વિદ્યાર્થીઓ પરના અયોગ્ય તણાવને કારણે વિદ્યાર્થીઓ દ્વારા આત્મહત્યા, આગને કારણે જાનહાનિ અને અન્ય અકસ્માતોના બનાવો બન્યા છે.

આ ઉપરાંત, કોચિંગ સેન્ટરો (Coaching Center) દ્વારા અપનાવવામાં આવતી ગેરરીતિઓની અન્ય ઘણી ઘટનાઓ પણ નોંધવામાં આવી છે.

આ મુદ્દાઓ સંસદમાં પણ ઘણી વખત ઉઠાવવામાં આવ્યા છે. સરકારે કહ્યું કે +2 સ્તરના શિક્ષણનું નિયમન એ રાજ્ય/યુટી સરકારની જવાબદારી છે, તેથી આ સંસ્થાઓ રાજ્ય કેન્દ્ર શાસિત પ્રદેશ સરકારો દ્વારા શ્રેષ્ઠ રીતે નિયંત્રિત થાય છે.

વર્ષ 2013 માં, સુપ્રીમ કોર્ટે ‘સ્ટુડન્ટ ફેડરેશન ઓફ ઈન્ડિયા બનામ યુનિયન ઓફ ઈન્ડિયા એન્ડ અદર્સ’ કેસમાં અરજદારોને આ મુદ્દો સંબંધિત સત્તાવાળાઓ સાથે ઉઠાવવા કહ્યું હતું.

ખાનગી કોચિંગ (Coaching Center) ના નિયમનનો મુદ્દો સંસદ અને અશોક મિશ્રા સમિતિના અહેવાલ બંનેમાં ચર્ચાનો વિષય હતો. આ સંદર્ભમાં, વિદ્યાર્થીની આત્મહત્યાના ઉકેલ માટે જસ્ટિસ રૂપનવાલ કમિશન ઑફ ઇન્ક્વાયરીની રચના કરવામાં આવી હતી, જેણે 12 પગલાં સૂચવ્યા હતા.

NEP 2020 પણ ‘કોચિંગ કલ્ચર’ ને પ્રોત્સાહિત કરતા સમીકરણ મૂલ્યાંકનને બદલે શીખવા માટે નિયમિત રચનાત્મક મૂલ્યાંકન પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવા માટે કહે છે.

NEP 2020 બોર્ડની પરીક્ષાઓ અને પ્રવેશ પરીક્ષાઓ, આજની કોચિંગ સંસ્કૃતિ અને તેની હાનિકારક અસરો સહિત માધ્યમિક શાળાની પરીક્ષાઓની વર્તમાન પ્રકૃતિને પ્રકાશિત કરે છે. NEP પોતે કોચિંગ ક્લાસ (Coaching Centre) ની જરૂરિયાતને દૂર કરવા બોર્ડ અને પ્રવેશ પરીક્ષાઓની હાલની સિસ્ટમમાં સુધારાનું સૂચન કરે છે.

કોચિંગ માટે હાલના કાયદા શું છે?

સરકારે ધ્યાન દોર્યું કે ખાનગી કોચિંગ અને ટ્યુશન ક્લાસના નિયમન માટે ઘણા રાજ્યોમાં કાનૂની પહેલ કરવામાં આવી છે.

રાજસ્થાન સરકારે 27 સપ્ટેમ્બર 2023 ના રોજ કોચિંગ સંસ્થાઓમાં વિદ્યાર્થીઓના માનસિક સ્વાસ્થ્યને સુધારવા અને તણાવ ઘટાડવા માટે માર્ગદર્શિકા બહાર પાડી હતી. તે જ સમયે, રાજ્ય વિધાનસભામાં કોચિંગ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ (નિયંત્રણ અને નિયમન) બિલ, 2023 પણ રજૂ કરવામાં આવ્યું છે.

અગાઉ, મણિપુર (2017), બિહાર (2010), ઉત્તર પ્રદેશ (2002), ગોવા (2001) અને કર્ણાટક (2001, 1995 અને 1983)માં કોચિંગના નિયમન માટે માર્ગદર્શિકા જારી કરવામાં આવી છે.

दिलचस्प खबरों के लिए यहाँ क्लिक करे

यूट्यूब चैनल पर शॉर्ट्स देखने के लिए यहाँ क्लिक करे

पंजाब में और क्या चल रहा है – यहाँ से क्लिक कर के जाने