Panch Kedar Yatra: પંચકેદાર એ ભગવાન શિવના પાંચ મંદિરો છે જે કેદારનાથ શહેરમાં પાંચ સ્થળોએ પ્રગટ થયેલા શિવના શરીરનો ભાગ માનવામાં આવે છે.
એવું કહેવાય છે કે પાંડવોએ આ 5માંથી દરેક જગ્યાએ મંદિરો બનાવ્યા હતા. પંચકેદાર યાત્રામાં સામેલ પાંચ મંદિરોના નામ કેદારનાથ, તુંગનાથ, રુદ્રનાથ, મધ્યમહેશ્વર અને કલ્પેશ્વર છે. ભગવાન શિવના પાંચેય મંદિરોની મુલાકાત જો અરમ સાથે લેવી હોય તો ઓછામાં ઓછા 14 દિવસનો સમય લાગે છે.
પંચ કેદાર (Panch Kedar Yatra) સુધી પહોંચવાનો શ્રેષ્ઠ માર્ગ એ બસ સેવા છે જે કેદારનાથ નજીક ગૌરીકુંડથી દરરોજ ઉપડે છે. આ બસનો સમય દરરોજ સવારે 5 વાગ્યાનો છે અને પંચ કેદાર મંદિરો માટે દરેક પોઈન્ટ પર ઉભી રહે છે.
પંચકેદાર વિશેની માહિતી | Panch Kedar Yatra travel information
કેદારનાથ મંદિરથી પંચ કેદાર (Panch Kedar Yatra) યાત્રા શરૂ થાય છે. અને કેદારનાથ ધામ જવા માટે સૌ પ્રથમ તમારે ગૌરીકુંડ પહોંચવું પડશે. બીજો વિકલ્પ ફાટાથી કેદારનાથ સુધી હેલિકોપ્ટર સેવા છે. બીજું સ્થળ મધ્યમહેશ્વર, ત્રીજું તુંગનાથ, ચોથું રુદ્રનાથ અને છેલ્લું પાંચમું કલ્પેશ્વર મંદિર છે.
પંચકેદાર યાત્રાના 5 મંદિરોના નામ | Names of 5 temples of Panch Kedar Yatra
કેદારનાથ મંદિર (પ્રથમ પંચકેદાર) | Kedarnath Temple
મધ્યમહેશ્વર મંદિર (બીજો પંચકેદાર) | Madhyamaheshwar Temple (Panch Kedar Yatra)
તુંગનાથ મંદિર (ત્રીજો પંચકેદાર) | Tungnath Temple (Panch Kedar Yatra)
રૂદ્રનાથ મંદિર (ચોથો પંચકેદાર) | Rudranath Temple (Panch Kedar Yatra)
કલ્પેશ્વર મંદિર (પાંચમો પંચકેદાર) | Kalpeshwar Temple (Panch Kedar Yatra)
1. કેદારનાથ મંદિર | Kedarnath Temple
કેદારનાથ એ ઉત્તરાખંડના રુદ્રપ્રયાગ જિલ્લામાં સ્થિત એક પવિત્ર હિન્દુ શહેર છે. તે ઉત્તર હિમાલયમાં સ્થિત ચાર ધામમાંથી એક છે. કેદારનાથની ઊંચાઈ સમુદ્ર સપાટીથી 3584 મીટર છે. અને કેદારનાથ ધામ મંદાકિની નદીના મુખ પાસે છે. કેદારનાથ મંદિર ગઢવાલ હિમાલયન પર્વતમાળાની ગોદમાં આવેલું છે અને દર વર્ષે હજારો પ્રવાસીઓ તેની મુલાકાત લે છે.
કેદારનાથની યાત્રા માટે ટિપ્સ | Tips to visit Kedarnath
ખચ્ચર અને કુલીઓ પણ ભાડે મળી શકે છે. તમે તે ભાડા પર લેતા પહેલા અધિકૃત કિંમત ચાર્ટ ચકાસી શકો છો.
સુરક્ષાના કારણોસર, કુલીઓ અને ખચ્ચર માલિકોના ઓળખ કાર્ડ તપાસવાની ખાતરી કરો.
ચોમાસામાં મુસાફરી કરતી વખતે, તમારી સફર શરૂ કરતા પહેલા હવામાનની સ્થિતિ વિશે સ્થાનિક અધિકારીઓ અને પ્રવાસ માર્ગદર્શિકાઓ સાથે તપાસ કરો.
ધાર્મિક કારણોસર મંદિરની અંદર ફોટોગ્રાફી કરવાની મંજૂરી નથી. અને મંદિરના સત્તાવાળાઓ દ્વારા નિર્ધારિત નિયમોનું પાલન કરવું તે મુજબની રહેશે.
ઉખીમઠ :
ગુપ્તકાશીની દક્ષિણે થોડે દૂર ઉખીમઠ છે. તે એક રંગીન મંદિર અને મઠ ધરાવે છે, જેમાં ધ્યાન માટે ઘણા નાના ચેમ્બર છે. અને ઉખીમઠમાં કેદારનાથની પૂજા ત્યારે જ થાય છે જ્યારે શિયાળામાં પર્વતો પર બરફ હોય છે. કેદાર ધામના દરવાજા શિયાળામાં 6 મહિના માટે બંધ રહે છે. આ સમયગાળા માટે, ઉખીમઠમાં શિવની સંપૂર્ણ વિધિ સાથે પૂજા કરવામાં આવે છે. ઉખીમઠ ભગવાન શિવના તમામ વિવિધ સ્વરૂપો ધરાવે છે. તેથી જો તમે પંચ કેદારની મુલાકાત લઈ શકતા નથી, તો ઓખીમઠમાં તમામ દેવતાઓના દર્શન કરવા એ ભગવાન શિવના તેમના તમામ સ્વરૂપોના આશીર્વાદ સમાન છે.
આ મઠ પરશુરામ અને વિશ્વામિત્ર જેવા અમર સંતો તેમજ તાંત્રિક દેવીઓ વારાહી અને ચંડિકાનું ઘર પણ છે. ઉખીમઠમાં ભગવાન શિવ, દેવી પાર્વતી, ઉષા, માંધાતા અને અનિરુદ્ધના ઘણા મંદિરો છે. એવું માનવામાં આવે છે કે ઉષા-અનિરુદ્ધના લગ્ન ઉખીમઠમાં થયા હતા. ઉષા અહીં તેના પિતા સાથે રહેતી હતી.
2. મધ્યમહેશ્વર મંદિર | Madhyamaheshwar – Panch Kedar Yatra
ગોપેશ્વર અને ગુપ્તકાશી વચ્ચે દરરોજ એક લોકલ બસ ચાલે છે, અને ત્યાંથી તમે ગુપ્તકાશી પાછા ફરી શકો છો અને પછી ઓખીમઠ જઈ શકો છો અને મનસુના ગામની મુલાકાત લઈ શકો છો.
મનસુના ગામથી મધ્યમહેશ્વર (3,497 મીટર) સુધી 24 કિમીનો ટ્રેક છે, જે ગુપ્તકાશીથી 30 કિમી દૂર છે. તમે રાંસીમાં રાતવાસો કરી શકો છો, અને પછી તમે ગોંદર (3 કિમી) જઈ શકો છો અને મધ્યમહેશ્વર સુધી 10 કિમી ચઢી શકો છો.
અહીંનું મંદિર ભગવાન શિવના બળદ સ્વરૂપના મધ્ય (મધ્ય) ભાગને સમર્પિત એક નાનું પથ્થરનું મંદિર છે.
રહસ્યમય રીતે બરફથી ઢંકાયેલ હિમાલય જમણી બાજુએ છે, લીલાછમ આલ્પાઇન મેદાનો ડાબી બાજુ છે અને ગાઢ જંગલો તેની પૃષ્ઠભૂમિ તરીકે કામ કરે છે. ઝૂંપડીઓ, ગામના ઘરો, હજારો વર્ષ જૂનું મદમહેશ્વર મંદિર અને સ્વર્ગીય દૃશ્યો આ શહેરને પૂર્ણ કરે છે. મંદિરનું સ્થાપત્ય ઉત્તમ ઉત્તર ભારતીય શૈલીનું છે.
મધ્યમહેશ્વરની યાત્રા માટે ટિપ્સ
આ મંદિર નવેમ્બરથી એપ્રિલ સુધી બંધ રહે છે. તેથી જો તમે શિયાળા દરમિયાન મંદિરની મુલાકાત લેવાનું વિચારી રહ્યા છો. પછી શરૂઆતની અને બંધ થવાની તારીખો તપાસવાનું ભૂલશો નહીં.
જો કોઈને ટ્રેકિંગ અથવા સામાન વહન કરવામાં મુશ્કેલીનો સામનો કરવો પડે છે, ખાસ કરીને વૃદ્ધ લોકો કે જેઓ શારીરિક રીતે ફિટ નથી.
પીક સીઝન દરમિયાન, ભાડે માટે ખચ્ચર અને કુલીઓ પણ શોધી શકો છો. મધ્યમહેશ્વર મંદિરનો સમય સવારે 6 થી રાત્રે 9 વાગ્યા સુધીનો છે.
3. તુંગનાથ મંદિર | Tunganath Temple
કેદારનાથ પછી, તુંગનાથ એ પંચ કેદારનું સૌથી લોકપ્રિય મંદિર છે. ઊંચાઈની દૃષ્ટિએ તુંગનાથ ભારતનું સૌથી ઊંચું મંદિર છે. તુંગનાથ મંદિરની ઊંચાઈ અંદાજે 3,680 મીટર અથવા 12,065 ફૂટ છે. આ વિશ્વનું સૌથી ઉંચુ શિવ મંદિર છે.
તુંગનાથની નજીક નીલકંઠ, કેદારનાથ અને નંદા દેવી સુંદર પર્વતો છે. અહીંનું શિવ મંદિર એક પથ્થરથી બનેલા મંચ પર છે, જે એક ખડકને જોઈ શકાય છે. મંદિરમાં વ્યાસદેવ અને કાલભૈરવના દેવતાઓ સાથે પાંડવોના ચહેરાના પાંચ શિલ્પો છે. અને અહીં દેવી પાર્વતીનું એક નાનું મંદિર પણ છે.
તમે ચોપટા (7 કિમી, 4 કલાક) થી ટ્રેકિંગ કરીને અહીં પહોંચી શકો છો, જે ઉખીમઠથી 37 કિમી દૂર છે. ચોપટાથી તુંગનાથ સુધીનું અંતર લગભગ 7 કિમી છે જે 4 કલાકના ચાલવામાં કવર કરી શકાય છે.
ચંદ્રનાથ પર્વત પર શાંતિપૂર્ણ રીતે સ્થિત, તુંગાનાથ વિશ્વનું સૌથી ઉંચુ શિવ મંદિર અને ઉત્તરાખંડમાં સૌથી ઉંચુ પંચ કેદાર મંદિર છે.
પંચ કેદાર યાત્રાના ઉત્કૃષ્ટ ક્રમમાં તે ત્રીજા કેદાર (તૃતીયા કેદાર)માંથી એક છે. તુંગનાથ સમુદ્ર સપાટીથી 3,680 મીટરની ઉંચાઈ પર છે. અને તે 1000 વર્ષથી વધુ જૂનું માનવામાં આવે છે.
તુંગનાથની યાત્રા કરવા માટેની ટીપ્સ
શારીરિક રીતે ફિટ વ્યક્તિ માટે તુંગ નાથ સુધી ટ્રેકિંગ કરવું સરળ બની શકે છે. ટ્રેકનો માર્ગ તુલનાત્મક રીતે સરળ છે પરંતુ દોડવું, સાયકલ ચલાવવું અને તરવું એ બધું જ કાર્ડિયોવેસ્ક્યુલર સહનશક્તિ વધારવામાં મદદ કરી શકે છે.
ખાસ કરીને પીક સીઝનમાં ખચ્ચર અને કુલી પણ રાખી શકાય છે.
ચોમાસાની ઋતુમાં મુસાફરી કરવાનું ટાળો. કારણ કે ઉત્તરાખંડના ઊંચા પહાડોમાં વરસાદ દરમિયાન ભૂસ્ખલનનો ખતરો છે. ભૂસ્ખલન પછી, રસ્તાઓ બ્લોક થઈ જાય છે અને તમે ત્યાં અટવાઈ શકો છો.
દૂરના વિસ્તારમાં આવેલ હોવાથી તુંગનાથમાં એટીએમ અને પેટ્રોલ પંપ જેવી સુવિધાઓ ઉપલબ્ધ નથી, આ સુવિધાઓ મેળવવા માટે ગોપેશ્વર અથવા ઉખીમઠ જવું પડે છે.
4. રૂદ્રનાથ મંદિર | Rudranath Temple
ભગવાન શિવના મસ્તકને સમર્પિત રુદ્રનાથ સુધી 24 કિમીનો પ્રવાસ છે. અહીં ત્રિશુલ, નંદા દેવી અને પર્વત શિખરોના મનોહર દૃશ્યો છે અને નીચે કુદરતની સુંદરતાના જાદુ સાથે વહેતા નાના તળાવો છે.
રુદ્રનાથ જવા માટે તમે કલ્પેશ્વરથી પગપાળા પણ જઈ શકો છો. અને રુદ્રનાથ ભગવાન શિવનું અત્યંત આદરણીય મંદિર છે જે ગઢવાલ હિમાલયમાં શાંતિપૂર્ણ રીતે આવેલું છે.
પવિત્ર પંચ કેદાર યાત્રામાં મુલાકાત લેવાતું આ ચોથું મંદિર છે. દિવ્ય મંદિર રોડોડેન્ડ્રોન જંગલો અને આલ્પાઇન ઘાસના મેદાનોમાં છુપાયેલું છે.
રુદ્રનાથની મુલાકાત સમયે લેવાની ટીપ્સ
રુદ્રનાથ મંદિરની રોમાંચક યાત્રા સાગર ગામ, હેલાંગ અથવા ઉરગામ ગામથી શરૂ થઈ શકે છે.
પંચ કેદારના અન્ય મંદિરોની સરખામણીએ રૂદ્રનાથ મંદિર સુધી પહોંચવું સૌથી મુશ્કેલ છે.
રુદ્રનાથના મહિમામાં ઉમેરો કરતી હિમાલયની પર્વતમાળાઓ નંદા દેવી, ત્રિશુલ અને નંદા ઘુંટી છે.
કેદારનાથ મંદિરની જેમ રૂદ્રનાથ મંદિર પણ ભારે હિમવર્ષાને કારણે નવેમ્બરથી એપ્રિલ સુધી બંધ રહે છે.
પવિત્ર રુદ્રનાથ મંદિરમાં દરરોજ સવારની આરતી સવારે 8 વાગ્યે અને સાંજે 6:30 વાગ્યે શરૂ થાય છે.
રુદ્રનાથ તરફ જતો માર્ગ પડકારજનક અને જોખમી પણ તેટલો જ લાભદાયી અને સાહસિક છે.
તમારો ટ્રેક અથવા પ્રવાસ શરૂ કરો તે પહેલાં, ખાસ કરીને ચોમાસા દરમિયાન હવામાન અને રસ્તાની સ્થિતિ વિશે સ્થાનિક સત્તાવાળાઓ, ટૂર ગાઇડ્સ અથવા ટૂર ઑપરેટર્સ સાથે તપાસ કરવી યોગ્ય છે.
તમારી સાથે કુશળ અને અનુભવી ગાઈડ રાખવાથી તમારા માટે મદદરૂપ થશે કારણ કે ગાઈડને રૂટની સારી જાણકારી હશે અને ટ્રેકર્સ પોતાનો રસ્તો ગુમાવશે નહીં.
5. કલ્પેશ્વર મંદિર | Kalpeshwar Temple
કલ્પેશ્વર મંદિર સુધી પહોંચવા માટે તમારે જોશીમઠથી 14 કિમી દક્ષિણે આવેલા હેલાંગ ગામ સુધી બસ દ્વારા મુસાફરી કરવી પડશે અને હેલાંગથી તમારે ઉરગામ ગામ સુધી 9 કિમી ચાલીને જવું પડશે, જ્યાં મૂળભૂત રહેઠાણ અને ભોજન ઉપલબ્ધ છે. ત્યાંથી કલ્પેશ્વર મંદિર સુધી 1.5 કિમી ચાલીને જવાનું છે. કલ્પેશ્વર ભગવાન શિવના વાળના તાળાઓને સમર્પિત છે. અને તે ખડકથી બનેલું છે જે ગુફામાંથી પ્રવેશ કરે છે.
પંચ કેદાર યાત્રાની યાદીમાં કલ્પેશ્વર છેલ્લું અને પાંચમું મંદિર છે. અને તે પવિત્ર પંચ કેદારનું એકમાત્ર મંદિર છે જે આખું વર્ષ ખુલ્લું રહે છે. કલ્પેશ્વરમાં ભગવાન શિવની પૂજા મેટ વાળના રૂપમાં કરવામાં આવે છે. અને આ પવિત્ર મંદિરનો માર્ગ ગાઢ જંગલો અને લીલાછમ ઘાસના મેદાનોમાંથી પસાર થાય છે.
અહીં એક જૂનું કલ્પવૃક્ષ પણ છે, જેને હિંદુ પૌરાણિક કથાઓમાં ઈચ્છા આપનાર વૃક્ષ માનવામાં આવે છે.
કલ્પેશ્વરની મુલાકાત લેવાની ટિપ્સ
મંદિર સંપૂર્ણપણે પ્રકૃતિમાં સમાઈ ગયું છે અને તેની આસપાસ કોઈ દુકાનો કે સુવિધાઓ નથી.
કલ્પેશ્વરથી ટ્રેક દ્વારા રૂદ્રનાથ મંદિર પહોંચી શકાય છે. કલ્પેશ્વરથી રૂદ્રનાથ સુધીનો ટ્રેક રૂટ ચેક કરવો જોઈએ.
મંદિરની અંદર અને ખાસ કરીને ગર્ભગૃહની અંદર ફોટોગ્રાફી પર પ્રતિબંધ હોઈ શકે છે. કૃપા કરીને મંદિર સત્તાવાળાઓ દ્વારા આપવામાં આવેલી માર્ગદર્શિકાનું પાલન કરો અને સ્થળની પવિત્રતાનું સન્માન કરો.
મહાભારત અનુસાર, જ્યારે પાંડવો ભગવાન શિવની શોધ કરી રહ્યા હતા, ત્યારે તેણે ઓળખ ટાળવા માટે પોતાને બળદમાં પરિવર્તિત કર્યા. જો કે, જ્યારે ભીમે બળદને પકડવાનો પ્રયાસ કર્યો ત્યારે તે ગાયબ થઈ ગયો. જે પછી તે પાંચ જગ્યાએ શરીરના અંગોના રૂપમાં દેખાયો. પરિણામે આ પાંચ સ્થાનો હાલમાં પંચ કેદાર તરીકે ઓળખાય છે.
કેદારનાથમાં હમ્પ, તુંગનાથમાં હાથ, મધ્યમહેશ્વરમાં નાભિ, રુદ્રનાથમાં ચહેરો અને કલ્પેશ્વરમાં વાળ અને માથું જોવા મળ્યું હતું. એવું કહેવાય છે કે પાંડવોએ ભગવાન શિવની પૂજા કરવા માટે આ પાંચ સ્થળો પર મંદિરો બનાવ્યા હતા. ભગવાન શિવના ઘણા ભક્તો ઉપર જણાવેલ પાંચેય શિવ મંદિરોમાં પંચ કેદાર યાત્રામાં ભાગ લે છે.
લેટેસ્ટ સમાચાર માટે અહી કલિક કરો
યુ-ટ્યુબ ચેનલમાં શોર્ટ્સ જોવા અહીં કલિક કરો
ગુજરાતના મહત્વના સમાચાર માટે અહીં ક્લિક કરો
રોમાંચક સમાચાર માટે અહીં ક્લિક કરો