પંજાબ-હરિયાણા હાઈકોર્ટે (Punjab and Haryana High Court) રખડતા પ્રાણીઓના કૂતરાના કરડવા (Dog bite) થી સંબંધિત ઘટનાઓને લઈને મોટો નિર્ણય સંભળાવ્યો છે. હાઇકોર્ટે મંગળવારે કૂતરા કરડવાના કેસમાં વળતરનો નિર્ણય કર્યો હતો. ખંડપીઠે કહ્યું કે, જો કૂતરાના કરડવાથી દાંતના નિશાન બને છે, તો પીડિતને દાંતના નિશાન દીઠ 10,000 રૂપિયાના દરે વળતર આપવું જોઈએ. આ સિવાય જો કૂતરાના કરડવાથી ત્વચા પર કોઈ ઘા હોય અથવા માંસ નીકળી જાય તો દરેક 0.2 સેમી ઘા માટે ઓછામાં ઓછું 20,000 રૂપિયાનું વળતર આપવું જોઈએ.
હાઈકોર્ટે પંજાબ અને હરિયાણા સરકારને કૂતરા કરડવા (Dog bite) ની ઘટનામાં વળતર ચૂકવવાનો આદેશ આપ્યો છે. આ નિર્ણય બાદ હાઈકોર્ટે 193 અરજીઓનો નિકાલ કર્યો હતો. પંજાબ અને હરિયાણા રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશ ચંદીગઢને પણ આવા વળતર નક્કી કરવા સંબંધિત જિલ્લાના ડેપ્યુટી કમિશનરની અધ્યક્ષતામાં સમિતિઓની રચના કરવાનો આદેશ આપવામાં આવ્યો છે.
- આ મામલે સુનાવણી ચાલી રહી હતી
હાઈકોર્ટ પીડિતો અથવા તેમના પરિવારના સભ્યોને વળતર ચૂકવવા સંબંધિત અરજીઓની સુનાવણી કરી રહી હતી તે દરમિયાન આ આદેશ આપ્યો. અકસ્માતો અને અકસ્માતોના પરિણામે રખડતા, જંગલી પ્રાણીઓ અચાનક વાહનની સામે આવી જવાને કારણે ઘાયલ થયા અથવા મૃત્યુ પામ્યાના કેસમાં વળતર ચુકવવાનો આદેશ કોર્ટે કર્યો છે.
“જો કોઈ વ્યક્તિ કૂતરા કરડ્યા (Dog bite) પછી જરૂરી દસ્તાવેજો સાથે વળતર માટે અરજી દાખલ કરે છે, તો સમિતિઓએ તેના પર તાત્કાલિક પગલાં લેવા જોઈએ. અરજી પછી તમામ કાયદાકીય પ્રક્રિયાઓ પૂર્ણ કર્યા પછી, કેસનો 4 ની અંદર ઉકેલ લાવો જોઈએ.”
– જસ્ટિસ વિનોદ એસ ભારદ્વાજની ખંડપીઠે
- ‘ચિંતાજનક સ્થિતિ’
કેસની સુનાવણી કરતા જસ્ટિસ ભારદ્વાજે કહ્યું કે, મૃત્યુની વધતી સંખ્યા અને રસ્તાઓ પર રખડતા પ્રાણીઓનો દર ખાતરનાક અને ચિંતાજનક છે. તેની માનવ જીવન પર અસર થવા લાગી છે. ખંડપીઠે કહ્યું કે તેથી તે જરૂરી છે કે રાજ્ય હવે બોજ વહેંચે અને જવાબદારી પોતાના ખભા પર લે.
- મને વળતર કેવી રીતે મળશે?
પંજાબ અને હરિયાણા હાઈકોર્ટે કહ્યું કે વળતર ચૂકવવાની પ્રાથમિક જવાબદારી રાજ્યની રહેશે. જો રાજ્ય ઈચ્છે તો તે આરોપી વ્યક્તિ, એજન્સી અથવા વિભાગ પાસેથી વળતરની રકમ વસૂલ કરી શકે છે, જે કૂતરા સાથે સંબંધ ધરાવે છે.
- માર્ગદર્શિકા બનાવવા સરકારને આદેશ
હાઈકોર્ટે કહ્યું કે કોઈ પણ ઘટના કે અકસ્માત અંગે ફરિયાદ મળ્યા બાદ પોલીસે તાત્કાલિક પગલાં લેવા જોઈએ. રાજ્ય સરકારે આ માટે માર્ગદર્શિકા બનાવવી જોઈએ. હાઈકોર્ટે કહ્યું કે, કૂતરા કરડવા (Dog bite) ના કિસ્સામાં સ્ટેશન હાઉસ ઓફિસર (એસએચઓ) એ કોઈપણ અનુચિત વિલંબ વિના ડીડીઆર (ડેઈલી ડાયરી રિપોર્ટ) ફાઈલ કરવી જોઈએ. પોલીસ અધિકારી કરેલા દાવાની ચકાસણી કરશે. સાક્ષીઓના નિવેદનો રેકોર્ડ કરશે અને સાઇટ પ્લાન અને સારાંશ તૈયાર કરશે. રિપોર્ટની નકલ પણ દાવેદારને આપવામાં આવશે.
- પ્રાણી જન્મ નિયંત્રણ નિયમો 2001માં લાવવામાં આવ્યા હતા
2001 પહેલા, મ્યુનિસિપલ સત્તાવાળાઓ સાર્વજનિક સ્થળોને સુરક્ષિત રાખવા માટે રખડતા કૂતરાઓને ઇથનાઇઝ કરી શકતા હતા. એનિમલ બર્થ કંટ્રોલ (ડોગ્સ) નિયમો 2001 Animal Birth Control (Dogs) Rules) માં લાવવામાં આવ્યા હતો. આ અંતર્ગત ‘ Street Dongs’ નામની કેટેગરી બનાવવામાં આવી હતી. આ નિયમ જણાવે છે કે તેઓને “પ્રાણી કલ્યાણ સંસ્થાઓ, ખાનગી વ્યક્તિઓ અને સ્થાનિક અધિકારીઓની ભાગીદારી” સાથે રસીકરણ કરાવવું જોઈએ. જો કે, ગંભીર રોગોથી પીડિત અથવા ગંભીર રીતે ઘાયલ થયેલા લોકો સિવાય શેરીઓમાં રખડતા કૂતરાઓના અસાધ્ય રોગ અંગે આ નિયમ સ્પષ્ટ નથી.
