India and Russia:રશિયાના પ્રમુખ વ્લાદિમીર પુતિન 4–5 ડિસેમ્બર, 2025 દરમિયાન 23મા ભારત–રશિયા વાર્ષિક શિખર સંમેલનમાં ભાગ લેવા માટે ભારત આવી રહ્યા છે. આ મુલાકાત માત્ર દ્વિપક્ષીય ચર્ચાઓ સુધી મર્યાદિત નથી—પણ બંને દેશો વચ્ચે દાયકાઓથી ચાલતા અસામાન્ય વિશ્વાસ, સહયોગ અને મિત્રતાના ઇતિહાસને ફરી એકવાર મજબૂત બનાવે છે.
આ મિત્રતાનું સૌથી શક્તિશાળી ઉદાહરણ 1971નું ભારત–પાકિસ્તાન યુદ્ધ રહ્યું—જ્યાં ભારત એકલા નહોતું. અમેરિકા, ચીન અને બ્રિટન પાકિસ્તાનના પક્ષે ઊભા હતા, પરંતુ સોવિયેત સંઘે (આજનું રશિયા) એકલો જ આખા પશ્ચિમી ગઠબંધન સામે ભારતની ઢાલ બનીને ઉભું રહ્યું.
India and Russia:1971નું યુદ્ધ: માનવીય ત્રાસદીથી શરૂ થયેલું સંઘર્ષ
પૂર્વ પાકિસ્તાન (હાલનું બાંગ્લાદેશ)માં પાકિસ્તાની સેના દ્વારા બંગાળીઓ પર અતિ ક્રૂર દમન—સામૂહિક હત્યાઓ, બળાત્કારો, ગામડાં બળાવવાની ઘટનાઓ—બેકાબુ થઈ ગઈ હતી. લાખો શરણાર્થીઓ ભારત તરફ ભાગી આવતાં ભારતની આર્થિક અને સુરક્ષા સ્થિતિ ગંભીર બની.
ભારતને સ્પષ્ટ હતું કે હસ્તક્ષેપ સિવાય વિકલ્પ નથી. પરંતુ આંતરરાષ્ટ્રીય પાયે ભારત એકલું હતું—જ્યારે પાકિસ્તાનને અમેરિકા, ચીન અને બ્રિટનનો સીધો સહારો મળતો હતો.
India and Russia:સોવિયેત–ભારત સંધિ: ભારત માટેનું ઐતિહાસિક વળાંક
9 ઓગસ્ટ 1971એ ભારતે સોવિયેત સંઘ સાથે શાંતિ, મિત્રતા અને સહકાર સંધિ કરી. આ સંધિએ ભારતને ખાતરી આપી કે જો યુદ્ધ સામે વૈશ્વિક દબાણ આવશે તો સોવિયેત સંઘ ભારતની મદદે આવશે.
આ નિર્ણયે ભારતને રાજકીય અને સૈનિક રીતે એક મોટી ઢાલ આપી.
India and Russia:ચીને મોરચો ન ખોલે તે માટે રશિયાનો પ્રચંડ દબાવ
પાકિસ્તાનને આશા હતી કે ચીન ભારતની સામે હિમાલય બોર્ડર પર હુમલો કરશે.
પરંતુ સોવિયેત સંઘે 44 મોટરાઈઝ્ડ ડિવિઝન ચીન–સોવિયેત બોર્ડર પર તહેનાત કરીને ચીનને સખત ચેતવણી આપી—
“ભારત પર હુમલો કે અમારી સરહદ પર યુદ્ધ—બન્ને સાથે લડી શકશો નહીં.”
ચીન તરત જ શાંત બની ગયું.
ભારતીય સેનાને સંપૂર્ણ એકાગ્રતા સાથે પૂર્વ પાકિસ્તાનના મોડ પર લડવાની તક મળી.
India and Russia:અમેરિકા અને બ્રિટનની નૌસેનાએ જોખમ વધાર્યું
જ્યારે યુદ્ધ ભારતની જીત તરફ વળી રહ્યું હતું, ત્યારે અમેરિકા અને બ્રિટન પાકિસ્તાનને બચાવવા તૈયાર થઈ ગયા.
- અમેરિકાએ પરમાણુ હથિયારો સાથેનું USS Enterprise બંગાળની ખાડીમાં મોકલ્યું
- બ્રિટને HMS Eagle અરબી સમુદ્ર તરફ ધસમસાવી
આ પરિસ્થિતિ ભારત માટે અત્યંત જોખમી બની.
રશિયાનો ‘સામુદ્રિક શક્તિ પ્રદર્શન’ અને અમેરિકાનો પડકાર પૂર્ણ
ભારતની વિનંતી પર સોવિયેત સંઘે તરત જ પ્રતિભાવ આપીને પરમાણુ સબમરિન અને એરક્રાફ્ટ કેરિયર્સની ટુકડી હિંદ મહાસાગર તરફ મોકલી.
સોવિયેત સબમરિનોએ ઇરાદાપૂર્વક પોતાની હાજરી અમેરિકન સેટેલાઇટ્સને દેખાઈ તે રીતે જાહર કરી—
“જો ભારત સામે આવ્યા, તો આ ત્રીજા વિશ્વયુદ્ધની શરૂઆત ગણાશે.”
આ સંદેશ એટલો પ્રબળ હતો કે અમેરિકા અને બ્રિટન બન્ને પોતાની નૌસેના પાછી ખેંચીને પાછા ફર્યા.
India and Russia:ભારતનો ઐતિહાસિક વિજય
16 ડિસેમ્બર 1971ના રોજ પાકિસ્તાનના પૂર્વી કમાન્ડે 93,000 સૈનિકો સાથે શરણાગતિ આપી—
બીજા વિશ્વયુદ્ધ પછીનો આ સૌથી મોટો સરેન્ડર હતો.
અને વિશ્વના નકશામાં એક નવો દેશ બાંગ્લાદેશ જન્મ્યું.
આજની મુલાકાત: ટકાઉ મિત્રતાનો નવો અધ્યાય
વ્લાદિમીર પુતિનની 2025ની ભારત મુલાકાત એ સંદેશ આપે છે કે—
- રક્ષા સહયોગ
- ઊર્જા અને પરમાણુ ઊર્જા પ્રોજેક્ટ
- અવકાશ ટેક્નોલોજી
- આર્થિક ભાગીદારી
જેવા મુદ્દાઓ પર ભારત–રશિયા વચ્ચેનો સંબંધ આજે પણ મજબૂત અને પરસ્પર વિશ્વાસ પર આધારિત છે.
1971માં જે મિત્રતાનું બિયારણ વાવાયું હતું, તે આજે પણ ભારત–રશિયા વ્યૂહાત્મક ભાગીદારીનો આધારસ્તંભ છે.
વધુ સમાચાર વાંચવા માટે અહી ક્લિક કરો
