Health

ઊંઘ રાત્રે તમને ગાઢ અને શાંતિપૂર્ણ આવે છે, કેમ નથી આવતી ઓછી આવે છે.

April 26, 2025

ઊંઘ રાત્રે સારી લેવી એ તમારા સ્વાસ્થ્ય માટે સ્વસ્થ ખોરાક અને કસરત જેટલી જ મહત્વપૂર્ણ છે. ઓછી ઊંઘ એટલે કે ઊંઘનો અભાવ, ગાઢ ઊંઘ ન આવવી, વારંવાર જાગવું, ઓછી ઊંઘના લીધે તમારી વિચારવાની ક્ષમતા, મુડ સારો ન રહેવો, રોગપ્રતિકારક શક્તિ વગેરે જેવી ઘણી બધી બાબતોને અસર કરે છે. હૃદયનું સ્વાસ્થ્ય, વજન વધવું અને ડાયાબીટીસ, બ્લડ પ્રેશર જેવી સમસ્યાઓ વધી જાય છે. એટલા માટે જ તમારા સ્વાસ્થ્યને સુધારવા માટે રાત્રે સારી ઊંઘ લેવી મહત્વપૂર્ણ છે. ઊંઘનો અભાવ ત્યારે થાય છે જ્યારે તમને પૂરતી ઊંઘ ન મળે અથવા તમને સારી, ગુણવત્તાયુક્ત ઊંઘ ન મળે. જ્યારે તે ગંભીર હોય છે અથવા લાંબા સમય સુધી થાય છે, ત્યારે તે ખૂબ જ વિક્ષેપજનક લક્ષણોનું કારણ બની શકે છે જે ખૂબ જ નિયમિત પ્રવૃત્તિઓમાં પણ દખલ કરે છે. લાંબા ગાળાની ઊંઘનો અભાવ આરોગ્યની ઘણી મોટી સ્થિતિઓને વધુ ખરાબ કરી શકે છે. આ સ્થિતિ સામાન્ય રીતે સારવાર કરી શકાય છે.

ઉંમર પ્રમાણે, દરરોજ જરૂરી ઊંઘની સરેરાશ માત્રા છે:

નવજાત (3 મહિના સુધી): 14 થી 17 કલાક.

શિશુઓ (4 થી 12 મહિના): નિદ્રા સમય સહિત 12 થી 16 કલાક.

નાના બાળકો (1 થી 5 વર્ષ): 10 થી 14 કલાક, નિદ્રા સમય સહિત.

શાળાએ જતા બાળકો (6 થી 12 વર્ષ): 9 થી 12 કલાક.

કિશોરો (13 થી 18 વર્ષ): 8 થી 10 કલાક.

પુખ્ત (18 વર્ષ અને તેથી વધુ): 7 થી 9 કલાક.

વૃદ્ધ (૨૦ વર્ષથી તેથી વધુ): 7 થી 9 કલાક.

ઊંઘની અભાવના તબક્કા

સંપૂર્ણ ઊંઘનો અભાવ, એટલે કે જ્યારે તમે બિલકુલ ઊંઘી શકતા નથી, તે ઘણા તબક્કામાં થાય છે.

આ પગલાં છે: તબક્કો 1: આ તે તબક્કો છે જ્યારે તમે ઓછામાં ઓછા 24 કલાક ઊંઘ્યા વગર જાઓ છો. આ સ્થિતિમાં, ઊંઘની અછતની અસરો નશામાં હોવા જેવી જ છે, જ્યાં સુધી વાહન ચલાવવું તમારા માટે સલામત નથી. સ્ટેજ 2: ઊંઘની અછતના સામાન્ય લક્ષણો તીવ્ર બને છે. આ તબક્કે, મોટાભાગના લોકો માઇક્રોસ્લીપનો અનુભવ કરવાનું શરૂ કરે છે અને તેમને વિચારવામાં અથવા ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવામાં મુશ્કેલી પડે છે. સ્ટેજ 3: આ તબક્કામાં, લોકો આભાસ જેવા ગંભીર લક્ષણોનો અનુભવ કરવાનું શરૂ કરે છે. તેમને તેમની આસપાસના લોકો સાથે વાતચીત કરવામાં પણ મુશ્કેલી પડી શકે છે. સ્ટેજ 4: ઊંઘની અછતના લક્ષણો તેમની ટોચ પર છે. ઉપરોક્ત લક્ષણો ગંભીર અથવા આત્યંતિક સ્તરે વધુ ખરાબ થાય છે. આભાસ સામાન્ય છે અને શું વાસ્તવિક છે અને શું નથી તે જણાવવામાં તમને મુશ્કેલી પડે છે.

ઊંઘના અભાવનું કારણ શું છે?

ઊંઘનો અભાવ ઘણા કારણોસર થઈ શકે છે. આમાંના ઘણા તમારા જીવનના સંજોગો સાથે સંબંધિત છે. શિફ્ટ વર્ક (ખાસ કરીને પાળી જે આંશિક અથવા સંપૂર્ણ રાત્રિના કલાકો દરમિયાન થાય છે). દારૂનો ઉપયોગ (ખાસ કરીને દુરુપયોગ). દિવસના અંતે કેફીન જેવા ઉત્તેજકનો ઉપયોગ કરવો. ઊંઘ સંબંધિત ખરાબ ટેવો (સ્લીપ હાઇજીન તરીકે ઓળખાય છે). ઉચ્ચ તણાવ સ્તર. નવી અથવા અજાણી જગ્યાએ સૂવું, જેમ કે મુસાફરી દરમિયાન હોટલમાં સૂવું. જો કે, તબીબી કારણોસર ઊંઘનો અભાવ પણ થઈ શકે છે. કેટલાક ઉદાહરણોમાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે: સ્લીપ એપનિયાને કારણે ગુણવત્તાયુક્ત ઊંઘનો અભાવ. ડીજનરેટિવ મગજની વિકૃતિઓ જેમ કે અલ્ઝાઈમર રોગ અથવા પાર્કિન્સન રોગ. માનસિક સ્વાસ્થ્યની ચિંતાઓ (આ વિશે વધુ માહિતી માટે નીચે જુઓ). ઉશ્કેરાટ અને આઘાતજનક મગજની ઇજાઓ. દર્દ. અનિદ્રા બેચેન પગ સિન્ડ્રોમ. પેરાસોમ્નિઆસ (વિક્ષેપજનક ઊંઘની વિકૃતિઓ) જેમ કે રાત્રિનો ભય, ઊંઘનો લકવો, ઊંઘમાં ચાલવું વગેરે. કોર્ટીકોસ્ટેરોઈડ્સ, ઉત્તેજકો અને અન્ય દવાઓ. ટૂંકા ગાળાની બીમારીઓ અને ચેપ, જેમ કે સામાન્ય શરદી, ફ્લૂ, વગેરે.

ઊંઘનો અભાવ અને અનિદ્રા વચ્ચે શું તફાવત છે?

અનિદ્રા અને ઊંઘની અછત ખૂબ સમાન છે, પરંતુ તે એક જ વસ્તુ નથી. જ્યારે તમે પ્રયત્ન કરવા છતાં ઊંઘી શકતા નથી ત્યારે અનિદ્રા થાય છે. ઊંઘનો અભાવ ત્યારે થાય છે જ્યારે તમે તમારી જાતને ઊંઘવા માટે પૂરતો સમય ન આપો, પૂરતી ઊંઘ ન લો અથવા બંને. તે કોને અસર કરે છે? ઊંઘનો અભાવ જીવનના કોઈક સમયે કોઈને પણ થઈ શકે છે. આ સ્થિતિ કેટલી સામાન્ય છે? ઊંઘની અછત ખૂબ સામાન્ય છે. નિષ્ણાતોનો અંદાજ છે કે યુ.એસ.માં 50 મિલિયનથી 70 મિલિયન પુખ્ત વયના લોકો કોઈપણ સમયે ઊંઘની ઉણપ માટે તબીબી માપદંડોને પૂર્ણ કરે છે. વર્ચ્યુઅલ રીતે દરેક વ્યક્તિ તેમના જીવનમાં અમુક સમયે ઊંઘની અછત અનુભવે છે. કેટલાક લોકો માટે, તે ફક્ત એક મોટી અથવા લાંબા સમય સુધી ચાલતી સમસ્યા છે, અથવા તે વધુ ગંભીર કારણને કારણે છે.

માનસિક સ્વાસ્થ્યની ચિંતા

ઊંઘ તમારા માનસિક સ્વાસ્થ્ય પર અને તેનાથી વિપરીત અસર થાય છે. આ એક ચક્ર સેટ કરી શકે છે જે પોતાને વધુ મજબૂત બનાવે છે કારણ કે તે વધુ ખરાબ થાય છે. આનું ઉદાહરણ ઉદાસીનતા હશે જે ઊંઘમાં મુશ્કેલીનું કારણ બને છે, જે ઊંઘની અછત તરફ દોરી જાય છે, જે પછી તમને વધુ હતાશ અનુભવે છે. માનસિક સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓ કે જે ઊંઘને અસર કરી શકે છે તેમાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે, પરંતુ તેના સુધી મર્યાદિત નથી.

લક્ષણો અને કારણો

અનિદ્રાના કેટલાક સામાન્ય લક્ષણો છે. ગંભીર અનિદ્રાના એવા લક્ષણો ઉત્પન્ન કરે છે જે વિક્ષેપકારક અથવા જોખમી પણ હોઈ શકે છે. ઊંઘની વંચિતતા હળવાથી ગંભીર સુધીની ઘણી અસરો ધરાવે છે.

ઊંઘ ન આવવાના લક્ષણો શું છે?

ઊંઘનો અભાવ ઘણા લક્ષણોનું કારણ બને છે. કેટલાક સૌથી સામાન્ય લક્ષણો છે: દિવસ દરમિયાન ઊંઘ આવે છે. થાક. ચીડિયાપણું. વિચારવામાં, ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવામાં અને યાદ રાખવામાં મુશ્કેલી. પ્રતિભાવ સમય ધીમો પડી ગયો. માથાનો દુખાવો. અનિદ્રાની અછત લાંબા સમય સુધી ચાલુ રહે છે, લક્ષણો વધુ ગંભીર બને છે. ઘણા વધુ ગંભીર લક્ષણો દારૂના નશાની અસરોની નકલ કરે છે.

ઊંઘની અછતના ગંભીર લક્ષણોમાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે:

“માઈક્રોસ્લીપ્સ” (જ્યારે વ્યક્તિ થોડી સેકંડ માટે સૂઈ જાય છે અને પછી જાગી જાય છે). અનિયંત્રિત આંખની હિલચાલ (નીસ્ટાગ્મસ). સ્પષ્ટ રીતે બોલવામાં તકલીફ પડે છે. ડ્રોપિંગ પોપચા (ptosis). હાથ ધ્રૂજવા. દ્રશ્ય અને સ્પર્શેન્દ્રિય (સ્પર્શ-આધારિત) આભાસ. અશક્ત ચુકાદો. આવેગજન્ય (અથવા તો અવિચારી) વર્તન.

વ્યવસ્થાપન અને સારવાર તેની સારવાર કેવી રીતે થાય છે અને તેનો કોઈ ઈલાજ છે?

ઊંઘનો અભાવ વિવિધ કારણોસર થઈ શકે છે, જેનો અર્થ છે કે તેને ઠીક કરવાની કોઈ એક રીત નથી. તે શા માટે થાય છે તેના પર આધાર રાખીને, તે ઘણીવાર સારવાર યોગ્ય સ્થિતિ છે. જો કે, ઊંઘની અછતની સારવાર ઘણાં વિવિધ સ્વરૂપો લઈ શકે છે. સારવારના કેટલાક અભિગમો વ્યક્તિ જે રીતે સૂઈ જાય છે (અથવા સૂવા માટે તૈયાર થાય છે) તેને બદલવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે, જ્યારે અન્ય વ્યક્તિની ઊંઘની ક્ષમતામાં ખલેલ પહોંચાડતી કોઈપણ બાબતની સારવાર પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે.

ઊંઘની અછત અને સંબંધિત પરિસ્થિતિઓ માટે અહીં કેટલીક સામાન્ય સારવાર છે:

વર્તણૂકમાં ફેરફાર – ઘણા લોકો તેમની ઊંઘ સંબંધિત વર્તણૂકો અને સૂવાના સમયની દિનચર્યાઓને સમાયોજિત કરીને ઊંઘની અછતને અટકાવી શકે છે. દવાઓ. ઘણી દવાઓ વ્યક્તિને ઊંઘવામાં અને ઊંઘી રહેવા અથવા તેમની ઊંઘની રીત બદલવામાં મદદ કરી શકે છે. કેટલીક દવાઓ વ્યક્તિના સપના જોવાની રીતને પણ બદલી શકે છે, જેનાથી તેને અથવા તેણીને ગંભીર સ્વપ્નો અથવા અન્ય ઊંઘમાં ખલેલ થવાની શક્યતા ઓછી થાય છે. જો કે, ઘણી ઊંઘ-પ્રેરિત દવાઓ આદત બનાવતી હોઈ શકે છે, તેથી આરોગ્યસંભાળ પ્રદાતાઓ તેમને સાવચેતી સાથે સૂચવે છે. શ્વસન સહાયક પદ્ધતિઓ. ઊંઘ દરમિયાન શ્વાસને અસર કરતી સ્થિતિઓ, જેમ કે સ્લીપ એપનિયા, વિવિધ રીતે સારવાર કરી શકાય છે. આમાં વિવિધ પ્રકારના ગાદલા અને આધારો, તમારા જડબાની સ્થિતિને વ્યવસ્થિત કરતી માઉથપીસ, તમારા વાયુમાર્ગને પહોળો કરવા માટે સર્જરી, પોઝિટિવ એરવે પ્રેશર મશીનો કે જે તમે સૂતી વખતે તમારી વાયુમાર્ગને ખુલ્લી રાખે છે અને વધુનો સમાવેશ થાય છે.